تتبع  و نگارش :  برهان الدین « سعیدی » عضو شورای علمی مرکز مطالعات استراتیژیک افغان                   تاریخ نشر :   ۱۴ دسمبر  ۲۰۱۰ میلادی

خانم رابعه « العدویه » اولیـن  زن  صوفی

رابـعه  بنت اسمعیل  الـعدویه ، اولیـن  زن  صوفی  است  که   دوشا  دوش  مشایخ   صوفیه  هریک :    « حسن بصری ، سفیان ثوری  ، عبدالواحد عامر ، مالک دینار ، شقیق بلخی و غیره  » در  راه حصول  «  حقیقت   و  سعادت  »  زهـد ،  عـباد ، مجاهــد ت و ریا ضت  کرد  که  شیخ  فریدالدین  « عطار »  در کتاب  بنام  «  تذکره الاولیا  » خویش   چنین  نوشته است :

«   آن  مخدره خدر خاص ، آن  مستوره اخلاص ،  آن  سوخته عشق  و اشتیاق ، آن  شیفته  قرب  و احتراق ،  آن گمشده  وصال ، آن مقبول الرجال ثانیه  مریم  صفیه ،  رابعه  العدویه رحمهالله علیهما. اگر کسی گوید  ذکر او در صف رجال چرا  کرده ای  گویم  که  خواجه انبیا  علیهم السلام می فرماید : ان الله  لاینظر الی  صورکم « الحدیث » :   کار به صورت نیست به نیت است و....... »

چون  دین مقدس اسلام ، دیـن عشق  و محبت  است  و هــدف  تصوف «  اسلام  »  و  «  عشق  و محبت » است و از جانب هم  روح  «  دیــن » ، مـذهب « عشق  و محبت  »  و  مـعرفت  و  تجلـی  نــور الـهی ؛ در قلب مـومن  است !

 بنابر این  اصل ؛  خانم  رابعه  محبث  «  عشق  و محبت  »  را  در  تصوف  اسلامی  افــزود   و در روابـط   خـود  و رب العـزت ،  دم  از  «  عشق  و محبت  »  زد  که  در مـورد عـلامه  دکتور محمد سعید  « سعید افغانی  »   در صفحه  « ۱۵۴» کتاب  «  الاشارات و التنبیهات  »  خویش  در مــورد  عشق حقیقی ،  چنین  نوشته  است : 

« عشق  یو داسې  قوې جاذبوي قدرت دې  کوم چې  ټول کاینات  د دی  په  محور څرخیږې ، وجود او هستي  ټول  د حقیقي عشق  اثرات  او شعاعې  دې  چې  د  حکمت په اساس  بقآ  او پایښت لرې.  همدا وجه  ده چې  حقیقي  متصوفین د عشق  د زیات فیضات ، جاذبې  او شعاعو په اساس د صلاح ،  فلاح ،   نیکمرغي  او خیر  په  لیاره کې  نه  ستړی  کیدونکې  فعالیتونه  کوی  او  په  پوره   خوند ،  جذبي او لذت  د  حقیقي  بقآ  او پایښت  په  خوا  روان  دې . »

همچنان   شیخ امین علاالدین  « نقشبندی »   در صفحه «  ۳۴ » ،  کتاب  «  حقیقت تصوف و بحثی از طریقه نقشبندیه  »  چنین  نوشته است :                                                                                             

(  در کتاب نفح  الطیب آمده  است «  شریعت راه رسیدن به جنت است و تصوف  راه  رسیدن  بخدا »  و منظور از آن  حقیقت است رابعه  عدویه  که  پرنده  مجروح  در طریق  عشق  و محبت آلهی  است  میگوید :  ای  خــدای !  من  ترا از ترس  آتش  دوزخ  و  یا  به امید   طلب جنت ، عبادت  نمی کنم ؛  بلکه  ترا دوست دارم  و خاص از آن  سبب  به پیشگاه  عظمت و جلال  تــو سجده مینمایم ) .                     

خانم رابـعه  صوفی  حقیقی   بود ؛  او هم زهــد کرد و هم عباد  و ریاضت  !!  او همیشه  میگفت  که  من  پروردگار عالمیان  را  با  «  شوق  و محبت  و عشق حقیقی  »  خویش می پرستم   و  به  درگاه یگانه اش  « خالصانه »  سجده  مینمایم .   و حتی  قابل تذکر است  که  او  با  نهایت  شوق  و علاقه  در مجالس  وعظ  صوفیانه  منظم  اشتراک  میورزید ،  که  در مورد  چگونگی  اشتراک  شان ،  اکثر  مشایخ   صوفیه  تذکر مفصل  بعمل اورده اند  ، بخصوص  شیخ فریدالدین  « عطار  »   در  «  تذکره الاولیا   »  نوشته است  که  رابعه  عدویه  اشتراک کننده  مجلس   وعـظ   حسن بصری   «  یکی  از برزگان  تصوف  که  از  سال   ۲۱   تا ۱۱۰ هجری قمری  زندگی  کرد  »  میباشد  و حتی   زمانیکه  موصوفه  در مجلس وعـظ  حسن بصری  حاضر  نمی شد ،  او به  وعـظ  آغاز  نمی کرد  و میگفت :  یقینآ از این  عجوزه  که  خود را  به  پشم  می  پوشاند  بروعــظ   من  برکت  می آید .

خانم رابعه  بنابر عشق  فـراوانیکه  به  تصوف و مسلک  خویش  داشت ، در فقر و تنگدستی  زیست و همیشه  لباس  پشمی  به تـن میکـردند  و حتی د رهنگامی که  به سکرات مــوت   و لحظات  آخرین زندگی خویش  قرار داشتند  به دوست هـم صحبت خود چنین  گفته است : ( وقتیکه  من  مرد م ؛  مرا غسل  بده  و درهمین  لباس « عـبای »  من  که  از پشم است ، مـرا  کفن  کن . )

در رابطه  زندگی  و سیر حرکت  تصوفی  خانم رابعه  این  مستوره اخلاص  و گمشده  وصال  ؛   د و فیلم  سینمایی  در کشور مصر ساخته  شده  و همچنان  کتب متعدد  از جانب «  خانم  بنفشه حجازی ،  خانم  تاج الرجال ،  خانم  زهرا کاشانی ،  خانم مارگارت  سمیت ،  ابن خلکان  ،  عبدالرحمن  بدوی ودیگران  »   به رشته تحریر در آمده است .

در رابطه  وفات  خانم رابعه در  «  تذکره الاولیا  عطار »  تحریر  شده  که   در سال  (  ۱۳۵ هجری قمری مطابق ۷۲۵ میلادی ) دربیت المقدس  چشم از جهان بست  و ضمنآ  باید  گفت که  مقبره رابعه   در بیرون  شهر  بیت المقدس  در  بخش  شرقی  بر بالای  کوهی  بنام  «  طور  »  موقعیت  دارد  که زیارتگاه  اهل  تصوف  میباشد  .

مناجات رابعه :                                                              

 ــ الهی مرا از دنیا هر چه  قسمت کرده ای  به دشمنان خود ده و هرچه از آخـرت قسمت کرده ای  به دوستان خــود ده  ، که مـرا تو ؛  بسی .          

ــ خـــداوندا  اگر ترا از  بیم  دوزخ  می پرستم  ، در دوزخـم  بسوز  و اگر به امید  بهشت  می پرستم  بر من حرام  گردان ،  و اگر برای تو ترا می پرستم ؛  جمال باقی  دریغ  مدار .

ــ خدایا ! اگر  مرا فردا در دوزخ  کنی من فریاد بر آورم  که  وی را دوست  داشتم  با دوست این کند؟

 ــ  الهی !  کار من و آرزوی من در دنیا ، از جمله دنیا ، یادتست   و در آخرت از جمله  آخرت ، لقای تست ، از من این است  که گفتم ؛  تو هر چه  خواهی  می کنی .

تتبع و نگارش  :  برهان الدین «  سعیدی  »

b-saidi@gmx.de

ماخذ و منابع :

ــ  تذکره الاولیا                              :  شیخ  فریدالدین  « عطار »                                          

ــ  تصوف و عرفان                         :  داکتر زرین  کوب                                                      

ــ حقیقت تصوف و دیدگاه صوفیه ...   :  صالح بن فوزان الفوزان

ــ الاشارات و التنبیهات                    :    دکتور محمد سعید « سعید افغانی  »    

ــ حقیقت تصوف و بحثی از طریقه نقشبندیه :  شیخ امین علا الدین « نقشبندی »

said-afghani@gmx.de
stratgeitudies@csyahoo.com

د سعید افغاني د سولی او تفاهم نشراتي ارګان  
 د نشراتي بورد  تر څـارنی لاندی  خپریږی .

  مؤسس        :  د حق دلاری کلتوري مرکز
 مسؤول مدیر   :  برهـان الدین  « سعیدی »

د تأسیس کال