تصــوف

در رابطــه به  اصطلاح ، تعریف ،  منشاء ، اساس  و محتوای تصوف از جـانب  مشایـخ   صــوفـیه ، علـما ، محقـقـین  و اهــل دانش   نظریات  و نـقل قـــول  هـای مختلفی  از دیـدگــاهی (  رسوم  ، آداب  و حقــیقت تصوف ) بـیان شده که مختصرآ به  بررسی  برخـی از آنها  میپردازم .

ــ کلمه تصوف دربین  مسلمانان از «  صوف ، صفه  ، صفا  و صف » ریشه گرفته  و عبارت  از تصرف و احاطه انسان  مسلمان  در نفس او است .

ــ هـدف از تصوف  جــلاء  و روشنی  آئینه  قلب و تــزکیه  نفس  است بحدی که  قلب در این  تجلی ، وجود  خالق  و مدبر جهان  هستی  را حس نموده  و چنان  نور الهی در آن  فـروزان  میگردد  که  با اطمینان  او را به  حقیقت  اگاه  می سازد ، پس در این  وقت  است که  قلب  به احساس گــرمی فیض الــهی شروع می کند و ایــن گرمی فیض او را به حق الیقین میرساند .

 مشایخ  صوفیه در مورد  تصوف  چنین  گفته انـــد :                                                             

ــ موضوع  تصوف  «  روح   ، قلب  و  نفس  »  است .                  

ــ تصوف  ( روح «  دیــن  »  و  مـذهب « عشق  و محبت  » )  است . ــ تصوف «  مـعرفت و تجلـی نــور الـهی  »  در قلب مــومن  است .   ــ تصوف عبارت از خـواهش طبعی انسان است بسوی تکامل او صاف انسانیت  و معرفت  طــریق  رضاء  خداوندی  از طریق علم یقینی  که از الــهام الــهی  یـا از سبیل  کشف  روحــی  که  از نتیــجه  متابعــت  سنت  حضرت  خاتــم الرسالت  صلی الله  علیه  و سلم حاصل  میگردد.

ــ تصوف عبارت از  شناخت آداب ظاهری و با طنی شرع و پر هیز  از هرگونه اخلاق  زشت و ناروا و پرداختن  به یک سلسله اعمال خاص ، برای قبول  تجلی صفات الهی  میباشد

ــ  تصوف در اصل عبارت از شریعت (  گفت انبیا  ) ،  طریقت (  کرد انبیا) و حقیقت( دید انبیا) است که از طریق اخلاق، جلا و روشنی ائینه قلب ، تزکیه نفس ، زهــد و عـبادت  میتوان  به  آن متوصل  شد 

ــ حضرت ابو القاسم  جنید (  بغدادی ) معروف به شیخ الطائفه  متوفی سال ( ۲۹۷ هجری ) که  در عصر خود  معلم  و پیشوای  صوفیه بغداد بود ،  در مورد تصوف  چنین  فرموده اند :                 

 ۱ــ تصوف عبارت  از «  پاک  کـردن  با طــن  ( د ل ) ،  جلـوگیری از خواهشات  بی مورد  نفسانی  و به  درجات بلند تر حقیقت  خـود  را رساندن  ، برای بشریت  خیر خواستن ،  در راه  خداوند تعالی  به  حق  و حقیقت  متکی  بودن و متابعت  و خد مت  به  د ین  مقدس  اسلام »  میباشد

۲ــ تصوف  بر هشت  خصلت  بنا شده  است  :           

« سخا ، رضا  ،  صبر ، اشـاره ، غــربت  ، پوشش پشمی  ، سياحت ،   فــقر » و اقــتدا  بــه هشت پيامــبراست (  سخای ابراهيــم ،  رضای اسحـاق ، صــبر ايــوب ، اشــاره  زکــريا ، غـربـت  يحـی ، لباس پشمين مــوسی ، سياحـت عيسی ، فــقر محمد صلی الله علیه و سلم. )

۳ــ  ما تصوف را از قــــيل  و قـــال  نگــرفتيــم ،  از گرسنگی  يافتيــم  و دست  بداشتن  آرزو  و بــريـــدن  از آنــچه  دوست  داشتيم  و انــدر چشم ما آراسته   بـــود  .

۴ــ  تصوف  یعنی  بیرون  امــدن  از هـــر خوی  بــد  و داخل  شدن  به هر  خلــق  خوب  است  »

ــ از ابو سعید ابو الخیر« نیشاپوری » که از جمله مشهور ترین عرفا است ، ودرسال ( ۴۴۰ هجری ) و فات یافته ، در کتاب مشهورش  بنام  «   اسرار التوحيد  فی  مقامات الشيخ   ابوسعيد  »  درمـورد  تصوف  چنین  شده  است   :                                                              

 ــ آنچـه در سر داری بنهی ، آنچه در کــف داری  بدهــی  و آنچه  برتـو  آید  نجهی  !!                 

ــ  تصوف  دو چــیز است !  «  یک سو نگرستن  و یکسان زیستن  ». ــ  تصوف عزت است در دل ،  تــوانگری است  در درویشی ، خــــدای است دربندگی ، سیری است  در  گرسنگی ،  پوشیدگی  است دربرهنگی ، آزادی ا ست در بندگی ، زندگی است درمرگ و شرینی است در تلخی )

ــ  ابو الحسین احمد بن محمد نوری متوفی سال « ۲۹۵ هجری قمری»  که از جمله مشایخ با ممتاز بغداد  بشمار میرود ، چنین  گفته است :   (  تصوف نه علم است  نه رسم ، بلکه  اخلاق حسنه می باشد ، چه اگر رسم  بود به مجاهدت بدست می اید و اگرعلم بود  به تحصیل و خواندن  حاصل  می شد ، پس تخلق  به اخلاق الله است و با علم  و رسم بدست نمی اید . )

ــ تصوف عبارت از وقـــوف است  با مراعات  آداب  شریعت در ظــاهر بطـــوریکه که  ایـــن  آداب  به  باطــن  صوفی  سرایت  کند و وقـــوف  است با د قایـق ایمــان در باطـن  بطریـق  که سرایت  کند از باطـن  در ظاهر وحاصل  گردد .

ــ تصوف یک حالت و جــدانی و ضمیری است که رهــروان  فــروتــن  و خاشع   درایــن  راه  لــذت  تــقرب  و وصال  روحـی  را  به ذات  خــداوند  واجب الــوجود  و خــالق  موجود   می چشند . و این حالتیست  که  در آن شعله نور هـدایت ربانی  بر قلوب سالکین  تصوف و طـریقت  درخشش می یابد و قلب را به  یقــین رهنمائی مینماید  .

ادامه دارد

برهان الدین  «  سعیدی »